مەلا مستەفا بارزانی
---------------------------
مستەفا شێخ موحمەدی بارزانی ناسراو بە مەلا مستەفا (١٩٠٣-١٩٧٩) شۆڕشگێڕ و سیاسەتوانێکی بەناوبانگی کورد بوو. لە کۆماری مەھاباددا ڕۆڵی ھەبوو و لە ١٩٤٦ەوە ڕێبەری پارتی دیموکراتی کوردستان بوو. لە ١٩٦١دا شۆڕشی ئەیلوولی دژ بە حکومەتی ناوەندیی ئەو کاتەی عێراق دەستپێکرد. لە ١٩٧٥دا ھێزەکانی تێککشا و لە ١٩٧٩دا لە ویلایەتە یه‌کگرتووه‌کانی ئەمریکادا بە ھۆی نەخۆشینی شێرپەنجەوە لە ٧٦ ساڵیدا کۆتایی بە ژیانی ھات. لە لایەن زۆر کورد و کوردستانییەوە، مەلا مستەفا بارزانی وەک باوکی ڕۆحی نەتەوەی کورد و کوردستان ناسراوە، لەبەر ئەو خەباتی دەوڵەمەند و تەرخانکردنی هەموو ژیانی بۆ ڕزگاری کورد و کوردستان، کە ڕەنگداوەی لە هەر چوار پارچەی کوردساتن دایەتەوە و بەشداری زۆر شۆڕش دەکرد و وەک مرۆڤێک بۆ کوردستان خەباتی دەکرد و نەک لە ڕوانگەی حزبییەوە یان پارچەیەکی کوردستان، بەڵکو بۆ گشت کوردستانی مەزن
ژیانی لاوێتی و یارمەتیدانی براکانی
شێخ عەبدولسەلام باپیری مستەفا بارزانی لە ١٨٧٢ دا مردووە و کوڕەکەی بە ناوی شێخ موحەممەد بووە بە سەرۆکی ھۆزی بارزان. مستەفا بارزانی پێنجەمین و دوایین کوڕی شێخ موحەممەد لە رێکەوتی ١٤ی ئازاری ١٩٠٣دا لە گوندی بارزان لە دایک بووە. ساڵی ١٩٠٤ باوکی مستەفا مردووە و برا گەورەکەی، عەبدولسەلام بووەتە سەرۆکی ھۆز ، مەلا سێ ساڵ بووە هێزەکانی تورک پەلاماری خێلەکانی کوردیان داوە و عەبدولسەلامی برای بەدیل دەگرن و مەلا مستەفا و دایکیشی ڕەوانەدەکەن بۆ بەندیخانە ماوەی نۆ مانگ لەو بەندیخانەیە ژیان دەگوزەرێنن بزوتنەوەشۆڕش گێڕانەکەی لە١٩٤٣وەدەستپێدەکات، دووا بەدووای خۆبەدەستەوەدانی شێخ ئەحمەدی برای، ئەو سەر لەنوێ تێھڵچووە، میری ئێراقی بڕیاری دوور خستنەوەی بۆ ئێران دا.لەشوباتی ساڵی ١٩٤٥دا دێتەبەغدا میری بەداواکارییەکەی رازی دەبێت، کەبگەڕێتەوەناوچەکەی خۆی و چەکەکان کۆبکاتەوە. بەڵام کەوتەسەردان و گەڕان لەناو گوندەکان و ھاندانی خەڵک بۆ شۆڕش نانەوە. لەشوباتی ١٩٤٥دا ھێزێکی سوپاییان ناردەسەری، بۆ ناوچەی زێبار و بارزانیان رەتاند، ناچاریانکرد لەتشرینی یەکەمی ئەوساڵەدا لەگەڵ شێخ ئەحمەدی برای پەنا بەرنەبەر سنووری ئێران، پاش تێکچوونی کۆمارەکە شێخ ئەحمەد دەگەڕێتەوە ئێراق. بەڵام مستەفا بەخۆی و دوو ھەزار لایەنگرانی بەرەوو مەھاباد دەڕوات.
ژیانی لاوێتی و یارمەتیدانی براکانی
شێخ عەبدولسەلام باپیری مستەفا بارزانی لە ١٨٧٢ دا مردووە و کوڕەکەی بە ناوی شێخ موحەممەد بووە بە سەرۆکی ھۆزی بارزان. مستەفا بارزانی پێنجەمین و دوایین کوڕی شێخ موحەممەد لە رێکەوتی ١٤ی ئازاری ١٩٠٣دا لە گوندی بارزان لە دایک بووە. ساڵی ١٩٠٤ باوکی مستەفا مردووە و برا گەورەکەی، عەبدولسەلام بووەتە سەرۆکی ھۆز ، مەلا سێ ساڵ بووە هێزەکانی تورک پەلاماری خێلەکانی کوردیان داوە و عەبدولسەلامی برای بەدیل دەگرن و مەلا مستەفا و دایکیشی ڕەوانەدەکەن بۆ بەندیخانە ماوەی نۆ مانگ لەو بەندیخانەیە ژیان دەگوزەرێنن بزوتنەوەشۆڕش گێڕانەکەی لە١٩٤٣وەدەستپێدەکات، دووا بەدووای خۆبەدەستەوەدانی شێخ ئەحمەدی برای، ئەو سەر لەنوێ تێھڵچووە، میری ئێراقی بڕیاری دوور خستنەوەی بۆ ئێران دا.لەشوباتی ساڵی ١٩٤٥دا دێتەبەغدا میری بەداواکارییەکەی رازی دەبێت، کەبگەڕێتەوەناوچەکەی خۆی و چەکەکان کۆبکاتەوە. بەڵام کەوتەسەردان و گەڕان لەناو گوندەکان و ھاندانی خەڵک بۆ شۆڕش نانەوە. لەشوباتی ١٩٤٥دا ھێزێکی سوپاییان ناردەسەری، بۆ ناوچەی زێبار و بارزانیان رەتاند، ناچاریانکرد لەتشرینی یەکەمی ئەوساڵەدا لەگەڵ شێخ ئەحمەدی برای پەنا بەرنەبەر سنووری ئێران، پاش تێکچوونی کۆمارەکە شێخ ئەحمەد دەگەڕێتەوە ئێراق. بەڵام مستەفا بەخۆی و دوو ھەزار لایەنگرانی بەرەوو مەھاباد دەڕوات.
کۆماری مەھاباد و دامەزرانی پارتی دیموکراتی کوردستان
لە زستانی ١٩٤٦ لە کۆماری مھاباد دا مەلا مستەفا بارزانی ، ھەمزە عەبدوڵڵا ، میر حاج احمد ، نوری ئەحمەد ، مستەفا خوشناو ، موحەممەد مەحموود قودسی ، خەیروڵڵا عەبدولکەریم ، عیزەت عەبدولعەزیز ، پەیرەو و پرۆگروامی پارتیان دانا ، بۆ ھەمان مەبەست ھمزە عبداللە یان ناردە کوردستانی باشوور کە سێ راسپاردەی پێ بوون :
دەستکاری لە پەیرەو و پرۆگرامی نەکرێت کە لە مھاباد دارێژراوە .
حزبە کوردستانیەکان بە گژ حکومەتی ناوەندیدا نەچن تا خۆیان جێگر دەکەن .
شێخ لەتیف و کاکە زیاد بکرێنە جێگری یەکەم و دووەم .
بریاری سێھەم بوو بە ھۆی ناکۆکی و ئەم ناکۆکیەش بوو بە ھۆی ئینشقاق ، بۆیە سالح حیدرو نافع یونس چوونە ناو شۆڕش ، ھمزە عبداللەش لەگەڵ حزبی رزگاری کۆبووەو بریاریان دا بێنە ناو پارتی ، رزگاری و شۆڕش سەرەتای ئاب کۆنگرەیان بەست و خۆیان ھەڵوەشاندەوە .
لە ١٦ی ئابی ١٩٤٦ لە بەغدا بە ئامادەبوونی ٧٠ ئەندام کونگرەی یەکەم بەسترا ، مستەفا بارزانی کرا بە سەرۆکی حیزب لەو کۆنگرەیەدا ،هەر لەساڵی ١٩٤٦ رووخانی کۆماری مھاباد کاریگەری سلبی لەسەر کوردستانی عێراق کرد بوو ، بارزانی لە ١٣ی ئایاری ١٩٤٧ بەرەو یەکێتیی سۆڤیەت کاروانەکەی بەڕێخست و لە ١٨ی حوزەیرانی ١٩٤٧ گەیشتە سۆڤیەت ، دوایش لە ٦ی تشرینی یەکەمی ساڵی ١٩٥٨ واتا دوای ١٢ ساڵ ژیان لە یەکێتیی سۆڤیەت مەلا مستەفا گەڕایەوە باشووری کوردستان ، ئینجا دوای ماوەیک بەسەرپەرشتی مستەفا بارزانی کۆنگرەی چوارەمی پارتی دیموکراتی کوردستان بەسترا و دوبارە مەستەفا بارزانی کرایەوە بە سەرۆکی حیزبی پارتی دیموکراتی کوردستان لە باشوور تا کۆنگرەی پێنجەم دووبار ئەم هەڵبژێردرایەوە بە سەرۆک حیزب تا کۆنگرەی شەشەم لە ساڵی ١٩٦٤ بەسترا ، لە ئازار ١٩٦٣ بارزانی کونگرەیەکی نەتەوەیی لە کۆیە بەست ، کە سەرکردایەتی حزب و بەرپرسانی پێشمەرگە و کەسایەتی کۆمەڵایەتی و عەشائری بەشداریان تێدا کردوو و بارزانی داوای حوکمی ژاتی دەکرد بۆ ھەمان مەبەست وەفدێکی بە سەرۆکایەتی جەلال تالەبانی و ئەندامیەتی ێالح یوسفی محمود محمد ، حسین خانەقا ، حمد محمد ، حبیب محمد کریم ، عەگید ێدیق ، شاخەوان نامق ، بابەکر رەسول ،مستەفا عزیز ، کە بۆ ووتوێژ چوونە بەغدا ، پاشان حکومەتی لامەرکەزی لە جیاتی حوکمی زاتی راگەیەندرا ، وەفدی کوردیش بە ھیلیکوپتەر لە بەغداوە گوازرانەوە کەرکوک لەوێش گیران،دوایی لەساڵی ١٩٦٤ دوبارە کۆنگرە ئەنجام دراو بۆ جارێکی تریش مەلا مستەفا کرایەوە بەسەرۆک حیزب وە لەکۆنگرەی ساڵی ١٩٦٦یش واتە کۆنگرەی حەوتەم دووبارە مەلا بووەوە سەرۆک حیزب دوایی لەساڵی ١٩٧٠ کۆنگرەی هەشتەم بەسترا و بارزانی بە کۆی دەنگ بە سەرۆکی پارتی ھەڵبژێردراوە لە ٢٩ی ئەلیلولیش لە پلانێکدا بارزانی ڕزگاری بوو لە مەرگ کە بۆ تیرۆرکردنی ئیدریس بارزانی داڕیژرابوو لە جیگای ئەم حەمید بەرواری بریندار بوو ، لە ئازاری ١٩٧٥ شۆڕش تووشی نسکۆ بوو بە ھۆی رێکەوتنامەی جزائیرلە نێوان شای ئێران و رژێمی بەعسی عێراقی بۆیە پارتی لەساڵی ١٩٦٧ کۆنگرەیەکی تری بەست کە کۆنگرەی ژمارە نۆیەم بوو لە بەرلین ساز کرا لەم کۆنگرەیە بڕیاری درێژە دان بە شۆڕش ، ئینجا لەساڵی ١٩٧٩ کۆنگرەی نۆیەم بەسترا ئەندامانی پارتی لە ئەنجام دانی کۆنگرە دوودڵ بوون و بەهۆی مردنی مەلا مستەفا وە دوای ئەمەش لەهەمان ساڵ شۆڕشی ئیسلامی ئێران سەرکەوتنی بەدەست هێنا و ڕژێمی شایەتی ڕووخێنرا و ئەندامانی پارتی دوودڵ بوونەوە لە پشگیرکردنی ئەم شۆڕشە بەڵام دوای دوودڵ بوون لەم دوو خاڵە هەر کۆنگرەیان بەستاو مەسعوود بارزانی کوڕی مەلا مستەفا بووە سەرۆکی حیزب
ژیان لە یەکێتیی سۆڤیەت
له‌كاتێكدا قازی محه‌مه‌د له‌پازده‌ی كانوونی یه‌كه‌می ١٩٤٥ دا دامه‌زراندنی فه‌رمانڕه‌واێكی نه‌ته‌وه‌یی كوردی به‌یارمه‌تی یه‌كێتی سۆڤێت راگه‌یاند، هاوسنوور بوو له‌گه‌ڵ فه‌رمانڕه‌وایی ئازربایجان، ئه‌وه‌ی له‌ته‌ورێز پێكهاتبوو. كاتێ ده‌سه‌ڵاتدارانی ئێران له ١٩٤٦دا كۆماری مه‌هابادی له‌ناوبرد، مه‌لا مسته‌فا و جه‌نگاوه‌رانی په‌نایان برده‌به‌ر یەکێتیی سۆڤیتی، دوازده‌ساڵیان لێ به‌سه‌ربرد. له‌سه‌ره‌تاوه مه‌لا مسته‌فا له‌ئازربایجان و ئۆزبكستان نیشته‌جێ بوو، پاشان بۆ مۆسكۆ گواسترایه‌وه، زمانی روسی و هونه‌ركایه‌كانی سه‌ربازی و زانیاری ئابووری خوێندووه، له ٢٦ی تشرینی یه‌كه‌می ١٩٥٨دا گه‌ڕایه‌وه‌ئێراق. له‌كاتی گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ ئێراق سه‌روه‌ری و رێزو نه‌وازشێكی زۆری لێنرا، به‌ڵام كه‌گه‌ڕ‌ایه‌وه‌ناوچه‌كه‌ی خۆی له‌ئه‌یلوولی ١٩٦١ دا شۆڕشی دژی ده‌سه‌ڵاتدارانی به‌غدا راگه‌یاند، له‌به‌گژداچوونی دژی ده‌سه‌ڵاتداران ئێراق هه‌تا ١١ی ئازاری ساڵی ١٩٧٠ به‌رده‌‌وام بوو.
پاش شۆڕش
لە ساڵی ١٩٧٦دا بە مەبەستی چارەسەرکردنی نەخۆشیەکەی بەرەو واشنتۆنی پایتەختی وڵاتە یەکگرتووەکان بەڕێکەوت و لە ١ی ئازاری ١٩٧٩دا بە ھۆی شێرپەنجە لەوێ کۆتایی بە ژیانی دێت. لە ٥ی ئازاری ١٩٧٩دا تەرمەکەی لەسەر وەسیەتی خۆی لە شاری شنۆ لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان ئەسپەردە کرا. لە ٦ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٣ پاش ئازادبوونی بەشێکی باشووری کوردستان لەگەڵ تەرمی ئیدریسی کوڕی بە پێشوازی خەڵکەوە لە گوندی بارزان نێژرایەوە.
بارزانی لەدیدی شاعیرانەوە
ھەژار دەربارەی مەلا موسته‌فا دێتە دوان:
بۆ پێشەوە پێشمان کەوە بارزانی
لەکوردستان تۆمان هەبی بەسمانی
ژیانی لاوێتی و یارمەتیدانی براکانی
شێخ عەبدولسەلام باپیری مستەفا بارزانی لە ١٨٧٢ دا مردووە و کوڕەکەی بە ناوی شێخ موحەممەد بووە بە سەرۆکی ھۆزی بارزان. مستەفا بارزانی پێنجەمین و دوایین کوڕی شێخ موحەممەد لە رێکەوتی ١٤ی ئازاری ١٩٠٣دا لە گوندی بارزان لە دایک بووە. ساڵی ١٩٠٤ باوکی مستەفا مردووە و برا گەورەکەی، عەبدولسەلام بووەتە سەرۆکی ھۆز ، مەلا سێ ساڵ بووە هێزەکانی تورک پەلاماری خێلەکانی کوردیان داوە و عەبدولسەلامی برای بەدیل دەگرن و مەلا مستەفا و دایکیشی ڕەوانەدەکەن بۆ بەندیخانە ماوەی نۆ مانگ لەو بەندیخانەیە ژیان دەگوزەرێنن بزوتنەوەشۆڕش گێڕانەکەی لە١٩٤٣وەدەستپێدەکات، دووا بەدووای خۆبەدەستەوەدانی شێخ ئەحمەدی برای، ئەو سەر لەنوێ تێھڵچووە، میری ئێراقی بڕیاری دوور خستنەوەی بۆ ئێران دا.لەشوباتی ساڵی ١٩٤٥دا دێتەبەغدا میری بەداواکارییەکەی رازی دەبێت، کەبگەڕێتەوەناوچەکەی خۆی و چەکەکان کۆبکاتەوە. بەڵام کەوتەسەردان و گەڕان لەناو گوندەکان و ھاندانی خەڵک بۆ شۆڕش نانەوە. لەشوباتی ١٩٤٥دا ھێزێکی سوپاییان ناردەسەری، بۆ ناوچەی زێبار و بارزانیان رەتاند، ناچاریانکرد لەتشرینی یەکەمی ئەوساڵەدا لەگەڵ شێخ ئەحمەدی برای پەنا بەرنەبەر سنووری ئێران، پاش تێکچوونی کۆمارەکە شێخ ئەحمەد دەگەڕێتەوە ئێراق. بەڵام مستەفا بەخۆی و دوو ھەزار لایەنگرانی بەرەوو مەھاباد دەڕوات.
ژیانی لاوێتی و یارمەتیدانی براکانی
شێخ عەبدولسەلام باپیری مستەفا بارزانی لە ١٨٧٢ دا مردووە و کوڕەکەی بە ناوی شێخ موحەممەد بووە بە سەرۆکی ھۆزی بارزان. مستەفا بارزانی پێنجەمین و دوایین کوڕی شێخ موحەممەد لە رێکەوتی ١٤ی ئازاری ١٩٠٣دا لە گوندی بارزان لە دایک بووە. ساڵی ١٩٠٤ باوکی مستەفا مردووە و برا گەورەکەی، عەبدولسەلام بووەتە سەرۆکی ھۆز ، مەلا سێ ساڵ بووە هێزەکانی تورک پەلاماری خێلەکانی کوردیان داوە و عەبدولسەلامی برای بەدیل دەگرن و مەلا مستەفا و دایکیشی ڕەوانەدەکەن بۆ بەندیخانە ماوەی نۆ مانگ لەو بەندیخانەیە ژیان دەگوزەرێنن بزوتنەوەشۆڕش گێڕانەکەی لە١٩٤٣وەدەستپێدەکات، دووا بەدووای خۆبەدەستەوەدانی شێخ ئەحمەدی برای، ئەو سەر لەنوێ تێھڵچووە، میری ئێراقی بڕیاری دوور خستنەوەی بۆ ئێران دا.لەشوباتی ساڵی ١٩٤٥دا دێتەبەغدا میری بەداواکارییەکەی رازی دەبێت، کەبگەڕێتەوەناوچەکەی خۆی و چەکەکان کۆبکاتەوە. بەڵام کەوتەسەردان و گەڕان لەناو گوندەکان و ھاندانی خەڵک بۆ شۆڕش نانەوە. لەشوباتی ١٩٤٥دا ھێزێکی سوپاییان ناردەسەری، بۆ ناوچەی زێبار و بارزانیان رەتاند، ناچاریانکرد لەتشرینی یەکەمی ئەوساڵەدا لەگەڵ شێخ ئەحمەدی برای پەنا بەرنەبەر سنووری ئێران، پاش تێکچوونی کۆمارەکە شێخ ئەحمەد دەگەڕێتەوە ئێراق. بەڵام مستەفا بەخۆی و دوو ھەزار لایەنگرانی بەرەوو مەھاباد دەڕوات.
کۆماری مەھاباد و دامەزرانی پارتی دیموکراتی کوردستان
لە زستانی ١٩٤٦ لە کۆماری مھاباد دا مەلا مستەفا بارزانی ، ھەمزە عەبدوڵڵا ، میر حاج احمد ، نوری ئەحمەد ، مستەفا خوشناو ، موحەممەد مەحموود قودسی ، خەیروڵڵا عەبدولکەریم ، عیزەت عەبدولعەزیز ، پەیرەو و پرۆگروامی پارتیان دانا ، بۆ ھەمان مەبەست ھمزە عبداللە یان ناردە کوردستانی باشوور کە سێ راسپاردەی پێ بوون :
دەستکاری لە پەیرەو و پرۆگرامی نەکرێت کە لە مھاباد دارێژراوە .
حزبە کوردستانیەکان بە گژ حکومەتی ناوەندیدا نەچن تا خۆیان جێگر دەکەن .
شێخ لەتیف و کاکە زیاد بکرێنە جێگری یەکەم و دووەم .
بریاری سێھەم بوو بە ھۆی ناکۆکی و ئەم ناکۆکیەش بوو بە ھۆی ئینشقاق ، بۆیە سالح حیدرو نافع یونس چوونە ناو شۆڕش ، ھمزە عبداللەش لەگەڵ حزبی رزگاری کۆبووەو بریاریان دا بێنە ناو پارتی ، رزگاری و شۆڕش سەرەتای ئاب کۆنگرەیان بەست و خۆیان ھەڵوەشاندەوە .
لە ١٦ی ئابی ١٩٤٦ لە بەغدا بە ئامادەبوونی ٧٠ ئەندام کونگرەی یەکەم بەسترا ، مستەفا بارزانی کرا بە سەرۆکی حیزب لەو کۆنگرەیەدا ،هەر لەساڵی ١٩٤٦ رووخانی کۆماری مھاباد کاریگەری سلبی لەسەر کوردستانی عێراق کرد بوو ، بارزانی لە ١٣ی ئایاری ١٩٤٧ بەرەو یەکێتیی سۆڤیەت کاروانەکەی بەڕێخست و لە ١٨ی حوزەیرانی ١٩٤٧ گەیشتە سۆڤیەت ، دوایش لە ٦ی تشرینی یەکەمی ساڵی ١٩٥٨ واتا دوای ١٢ ساڵ ژیان لە یەکێتیی سۆڤیەت مەلا مستەفا گەڕایەوە باشووری کوردستان ، ئینجا دوای ماوەیک بەسەرپەرشتی مستەفا بارزانی کۆنگرەی چوارەمی پارتی دیموکراتی کوردستان بەسترا و دوبارە مەستەفا بارزانی کرایەوە بە سەرۆکی حیزبی پارتی دیموکراتی کوردستان لە باشوور تا کۆنگرەی پێنجەم دووبار ئەم هەڵبژێردرایەوە بە سەرۆک حیزب تا کۆنگرەی شەشەم لە ساڵی ١٩٦٤ بەسترا ، لە ئازار ١٩٦٣ بارزانی کونگرەیەکی نەتەوەیی لە کۆیە بەست ، کە سەرکردایەتی حزب و بەرپرسانی پێشمەرگە و کەسایەتی کۆمەڵایەتی و عەشائری بەشداریان تێدا کردوو و بارزانی داوای حوکمی ژاتی دەکرد بۆ ھەمان مەبەست وەفدێکی بە سەرۆکایەتی جەلال تالەبانی و ئەندامیەتی ێالح یوسفی محمود محمد ، حسین خانەقا ، حمد محمد ، حبیب محمد کریم ، عەگید ێدیق ، شاخەوان نامق ، بابەکر رەسول ،مستەفا عزیز ، کە بۆ ووتوێژ چوونە بەغدا ، پاشان حکومەتی لامەرکەزی لە جیاتی حوکمی زاتی راگەیەندرا ، وەفدی کوردیش بە ھیلیکوپتەر لە بەغداوە گوازرانەوە کەرکوک لەوێش گیران،دوایی لەساڵی ١٩٦٤ دوبارە کۆنگرە ئەنجام دراو بۆ جارێکی تریش مەلا مستەفا کرایەوە بەسەرۆک حیزب وە لەکۆنگرەی ساڵی ١٩٦٦یش واتە کۆنگرەی حەوتەم دووبارە مەلا بووەوە سەرۆک حیزب دوایی لەساڵی ١٩٧٠ کۆنگرەی هەشتەم بەسترا و بارزانی بە کۆی دەنگ بە سەرۆکی پارتی ھەڵبژێردراوە لە ٢٩ی ئەلیلولیش لە پلانێکدا بارزانی ڕزگاری بوو لە مەرگ کە بۆ تیرۆرکردنی ئیدریس بارزانی داڕیژرابوو لە جیگای ئەم حەمید بەرواری بریندار بوو ، لە ئازاری ١٩٧٥ شۆڕش تووشی نسکۆ بوو بە ھۆی رێکەوتنامەی جزائیرلە نێوان شای ئێران و رژێمی بەعسی عێراقی بۆیە پارتی لەساڵی ١٩٦٧ کۆنگرەیەکی تری بەست کە کۆنگرەی ژمارە نۆیەم بوو لە بەرلین ساز کرا لەم کۆنگرەیە بڕیاری درێژە دان بە شۆڕش ، ئینجا لەساڵی ١٩٧٩ کۆنگرەی نۆیەم بەسترا ئەندامانی پارتی لە ئەنجام دانی کۆنگرە دوودڵ بوون و بەهۆی مردنی مەلا مستەفا وە دوای ئەمەش لەهەمان ساڵ شۆڕشی ئیسلامی ئێران سەرکەوتنی بەدەست هێنا و ڕژێمی شایەتی ڕووخێنرا و ئەندامانی پارتی دوودڵ بوونەوە لە پشگیرکردنی ئەم شۆڕشە بەڵام دوای دوودڵ بوون لەم دوو خاڵە هەر کۆنگرەیان بەستاو مەسعوود بارزانی کوڕی مەلا مستەفا بووە سەرۆکی حیزب
ژیان لە یەکێتیی سۆڤیەت
له‌كاتێكدا قازی محه‌مه‌د له‌پازده‌ی كانوونی یه‌كه‌می ١٩٤٥ دا دامه‌زراندنی فه‌رمانڕه‌واێكی نه‌ته‌وه‌یی كوردی به‌یارمه‌تی یه‌كێتی سۆڤێت راگه‌یاند، هاوسنوور بوو له‌گه‌ڵ فه‌رمانڕه‌وایی ئازربایجان، ئه‌وه‌ی له‌ته‌ورێز پێكهاتبوو. كاتێ ده‌سه‌ڵاتدارانی ئێران له ١٩٤٦دا كۆماری مه‌هابادی له‌ناوبرد، مه‌لا مسته‌فا و جه‌نگاوه‌رانی په‌نایان برده‌به‌ر یەکێتیی سۆڤیتی، دوازده‌ساڵیان لێ به‌سه‌ربرد. له‌سه‌ره‌تاوه مه‌لا مسته‌فا له‌ئازربایجان و ئۆزبكستان نیشته‌جێ بوو، پاشان بۆ مۆسكۆ گواسترایه‌وه، زمانی روسی و هونه‌ركایه‌كانی سه‌ربازی و زانیاری ئابووری خوێندووه، له ٢٦ی تشرینی یه‌كه‌می ١٩٥٨دا گه‌ڕایه‌وه‌ئێراق. له‌كاتی گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ ئێراق سه‌روه‌ری و رێزو نه‌وازشێكی زۆری لێنرا، به‌ڵام كه‌گه‌ڕ‌ایه‌وه‌ناوچه‌كه‌ی خۆی له‌ئه‌یلوولی ١٩٦١ دا شۆڕشی دژی ده‌سه‌ڵاتدارانی به‌غدا راگه‌یاند، له‌به‌گژداچوونی دژی ده‌سه‌ڵاتداران ئێراق هه‌تا ١١ی ئازاری ساڵی ١٩٧٠ به‌رده‌‌وام بوو.
پاش شۆڕش
لە ساڵی ١٩٧٦دا بە مەبەستی چارەسەرکردنی نەخۆشیەکەی بەرەو واشنتۆنی پایتەختی وڵاتە یەکگرتووەکان بەڕێکەوت و لە ١ی ئازاری ١٩٧٩دا بە ھۆی شێرپەنجە لەوێ کۆتایی بە ژیانی دێت. لە ٥ی ئازاری ١٩٧٩دا تەرمەکەی لەسەر وەسیەتی خۆی لە شاری شنۆ لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان ئەسپەردە کرا. لە ٦ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٣ پاش ئازادبوونی بەشێکی باشووری کوردستان لەگەڵ تەرمی ئیدریسی کوڕی بە پێشوازی خەڵکەوە لە گوندی بارزان نێژرایەوە.
بارزانی لەدیدی شاعیرانەوە
ھەژار دەربارەی مەلا موسته‌فا دێتە دوان:
بۆ پێشەوە پێشمان کەوە بارزانی
لەکوردستان تۆمان هەبی بەسمانی
0 Comments 
