بسپۆره‌كێ ددانان : "پترييا كه‌سێن تووشي نه‌خوه‌شيێن ددانان دبن ژييێ وان د ناڤبه‌را 20 تا 40 سالييێدايه"
| هه‌ڤپه‌يڤێن: هوزان دۆسكي د ژيا نا خوه دا مرۆڤ تووشي گه‌له‌ك نه‌خوه‌شييان دبيت ئه‌گه‌رێ ساخله‌مييا خوه نه‌پارێزيت ژ وان نه‌خوه‌شيێن مرۆڤ گه‌له‌ك تووش دبيتێ ددانن، پتريا وان كه‌سێن ژيێ وان دناڤبه‌را 20 تا 40 سالييێ ب نه‌خوه‌شييا ددانان دنالن و ددانێن وان کرمي دبن گه‌له‌ك جاران دبيته ئه‌گه‌رێ هندێ كو ددانێ خوه ژده‌ست بده‌ن، ژبه‌ر ڤي بابه‌تێ گرنگ تاكو هه‌رده‌م ددانێن مه پاراستي بن، رۆژنامه‌يا وار خوه گه‌هاندييه بسپۆره‌كێ تايبه‌تمه‌ند د نه‌خوه‌شي و نشته‌گه‌رييا پدي وده‌وروبه‌رێن ددانا. لده‌سپێكێ ژي نۆشدار سه‌عيد محه‌مه‌د عه‌لي به‌رواري لدۆر پتريا وان نه‌خوه‌شييان يێن تووشي ددانان دبن بۆ رۆژنامه‌يا وار گۆت: پتريا ئێشێن ددانان كرميبوونا ددانايه و نه‌خوه‌شيێن پتييانه، لێ پتريا ئه‌و نه‌خوه‌شێن دهێنه ده‌ف مه ئێشا وان كرميبوونا ددانايه, ئه‌ڤه‌ژي ژبه‌ر وێ چه‌ندێ‌يه كو لده‌سپێكێ ددان درزيت ئانكو ده‌مێ چينێ ئێكێ ژ دداني درزيت ئه‌وا كو دبێژنێ "مينا "، د ڤێ قوناغێ دا نه‌خوه‌ش هه‌ست پێ ناکه‌ت هه‌تا كو دگه‌هيته چينێ دويێ يێ دداني ژنوو دێ نه‌خوه‌ش هه‌ست ب ئێشانێ كه‌ت, وه‌لاتيێن مه پرسيارا ساخله‌ميا ددانێن خوه ناكه‌ت هه‌تا كو دگه‌هيته وي ئاستي كو ددان درزيت و هه‌ست ب ئێشانێ دكه‌ن دێ هێت پرسيارا ددانێ خوه كه‌ت كا ئێشا ددانێن وي چيه. ناڤهاتي لدۆر ژيێ وان نه‌خوه‌شان يێن تووشي ددان ئێشيێ دبن گۆت" هه‌مي ژي تووشي نه‌خوه‌شييێن ددانان دبن لێ پتريا وان كه‌سان ژييێ وان دناڤبه‌را 20 تا 40 ساليێ دا يه. بسپۆرێ ددانان لدۆر پاراستنا ساخله‌مييا ددانان ژي وها دبێژيت، هه‌ر "12" ساتان جاره‌كێ دڤێت مرۆڤ ددانێن خوه بشۆت، ئه‌ڤه‌يه شووشتنا ددانان يا سروشتي, لێ گرنگترين ده‌م بۆ شووشتنا ددانان ئه‌وه كو ب شه‌ڤێ به‌ري نڤستنێيه ديسا سپێدێ ده‌مێ ژخه‌و رادبيت كو ئه‌ڤ هه‌ردو وه‌خته گه‌له‌ك دگرنگن ژبۆ شووشتنا ددانان. ديسا خوياكر ژي، تشته‌كێ سرۆشتييه ده‌مێ مرۆڤ شووشتنا ددانا پشتگوهـ دهاڤێت لێ دێ نه‌خوه‌شي ژێ په‌يدابن, ژبه‌رکو ئه‌گه‌ر مرۆڤ ددانێن خوه نه‌شووت ئه‌و خوارنا مرۆڤ دخۆت دێ مينيته دناڤ ددانان دا و دێ رزيت و ب تايبه‌تي ئه‌و خوارنێن شرين گه‌له‌ك دهاريكارن بۆ كرميبوونا ددانان. لدۆر وان پێتڤييان يێن ددان نه‌رزيت نۆشدارسه‌عيد وها دبێژيت" بهێزكرنا ددانان دمينيته لسه‌ر وێ چه‌ندێ ده‌مێ هێشتا مرۆڤ يێ بچووك, به‌ري كو ژيێ مرۆڤي بگه‌هيته "12" سالييێ دڤێت خوارنێن سرۆشتي و ئه‌و خوارنێن كو گه‌له‌ك ڤيتامين تێدا هه‌ين بخۆت داكو مفايي ژێ وه‌ربگريت بۆ بهێزكرنا ددانان, هه‌روه‌سا شير و سپياتييان ژي گه‌له‌ك بخۆت چونكي رێژه‌كا زۆر ژ مادده‌يێ "كالسيۆم" تێدا هه‌يه و ئه‌ڤ مادده‌يه ددانان بهێز دكه‌ت. هه‌ر د به‌رده‌وامييا په‌يڤا خوه‌دا لدۆر زێده‌بوونا ئاريشه‌يێن ددانان ئاماژه‌كر، كو ئه‌ڤ چه‌نده لسه‌ر تێگه‌هشتنا جڤاکي دمينيت, كو هندي جڤاک پتر يا تێگه‌هشتي بيت چ پێ نه‌ڤێت دێ نه‌خوه‌شي و خرابييێن وێي جڤاکي كێمتربن, لێ دناڤ جڤاکێ مه دا و بتايبه‌تي ل دهۆكێ هه‌تا راده‌يه‌كێ گه‌له‌ك باش ئاريشه‌يێن ددانان به‌ره‌ف كێمبوونێ دچن ژبه‌ركو وه‌لاتيێن دهۆكێ گه‌له‌ك چاڤێ خوه دده‌نه ساخله‌مييا خوه ئانكو نها نه‌خوه‌شيێن ددانان لدهۆكێ به‌ره‌ڤ كێمبوونێ چوويه. زێده‌تر لدۆر كارتێكرنا فرچێ ددانا و جۆرێن فرچان ل سه‌ر ددانێن مرۆڤي دبێژيت، چ پێ نه‌ڤێت فرچه‌ي ژي كارتێكرنا خوه لسه‌ر دداني هه‌يه, وسێ جۆرێن فرچان يێن هه‌ين وه‌كو فرچێ ره‌ق، فرچێ نه‌رم و فرچێ ناڤنجي. ئه‌و كه‌سێن كو ئاريشه‌يا پدييان هه‌بيت كو پديێن وان د نازكن و گه‌له‌ك د هه‌ستيارن و زيكا خوون ژێ دهێت, دڤێت ئه‌ڤ كه‌سه لده‌سپێكێ فرچه‌يێن نه‌رم بكاربينن بۆ شووشتنا ددانێن خوه بۆ ده‌مه‌كي هه‌تا كو بشێن كۆنترۆلێ لسه‌ر ددانێن خوه بكه‌ن و پاشي جۆره‌كێ دي يێ فرچه‌ي بكاربينيت، جۆرێ دي يێ فرچه‌يان، فرچه‌يێن ره‌قه يێن کو خرابييێن وان پترن ژ باشييان، كو گه‌له‌ك كارتێكرنێ لسه‌ر پديێن مرۆڤي دكه‌ن و ب تايبه‌تي ئه‌گه‌ر مرۆڤ ب رێكه‌كا نه دروست ددانێن خوه فرچه بكه‌ت, وئه‌ڤ ئاريشه‌يه گه‌له‌ك يا به‌ربه‌لاڤه دناڤ وه‌لاتيێن مه‌دا، ژوان نه‌خوه‌شيێن كو دهێنه ده‌ڤ مه باراپتر گازندا وان ئه‌وه كو پدييێن وان يێن تێکچووين و برينداربووين، وان نه زانيه كو ئه‌گه‌رێ ڤێ چه‌ندێ فرچه‌يێ ره‌قه. ديسان فرچێن نه‌رم كو هه‌موو كه‌س دشێن ڤێ جۆرێ فرچان بكاربينن. لدۆر مادده‌يێ فلۆريد ئه‌وێ دناڤ مه‌عجوونێ ددانان دا و مفايێ وێ وه‌ها دياركر كو ڤي مادده‌ي گه‌له‌ك مفايێ خوه هه‌يه بۆ دداني, ددانان بهێز دكه‌ت وپاقژدكه‌ت, وئه‌گه‌ر هه‌ودان يان هه‌ستيياري دناڤ ددانيدا هه‌بيت ئه‌ڤ مادده‌يه بزاڤێ دكه‌ت ڤێ هه‌ستييارييێ كێم بكه‌ت يان نه‌هێليت، هه‌ر لدۆر مفايێ خۆي بۆ ددانان نۆشداري ئاماژه‌كر كو خۆي ژي وه‌ك هه‌ر مادده‌يه‌كێ پاقژكرنا ددانان گه‌له‌ك مفايێ خوه هه‌يه, ب تايبه‌تي لده‌مێ كو مرۆڤ پيچه‌كا خۆي بكه‌ته دناڤ ئاڤێ‌دا و پاشي وێ ئاڤا خۆي بكه‌ته ده‌ڤێ خوه دا و دناڤ ده‌ڤێ خوه دا بينيت و ببه‌ت ب ڤێ رێكێ دێ ئه‌و به‌كتريا يێن دناڤ ده‌ڤێ مرۆڤي دا دێ كارێ وان هێته راوه‌ستاندن يان دێ مرن, ب تايبه‌تي ئه‌و كه‌سێن كو نه‌خوه‌شيا پديا هه‌بيت ئه‌ڤ ئاڤا خۆي ناهێليت به‌كتريا بچيته دناڤ پدييێن وان دا و گه‌له‌ك مفاي دگه‌هينت. د به‌رده‌واميا په‌يڤا خوه دا نۆشدارێ بسپۆر لدۆرحه‌شويا دداني و جۆرێن وێ گۆت:" دو جۆرێن حه‌شويێ هه‌نه, ئێك حه‌شويا ده‌مارانه كو ئه‌ڤ جۆرێ حه‌شويێ رهێن دداني پێ دهێنه برين و کۆشتن, بۆ وان ددانان دهێته بكارئينان ئه‌وێن كو گه‌له‌ك ئێشان تێدا هه‌بيت, جۆرێ دويێ يێ حه‌شويێ حه‌شويێ دۆمدرێژه، يا کو دو جۆران بخۆڤه دگريت، جۆرێ سيرامينکي و يێ پلاتيني. حه‌شويا پلاتيني؛ ئه‌وا كو ره‌نگێ وێ به‌ره‌ف ره‌نگێ ڕساسييه ئه‌ڤه بۆ هه‌مي جۆرێن ددانان دهێنه بكارئينان و ب تايبه‌تي ئه‌وێن كو نه گه‌له‌ك درزي بن, ديسان حه‌شويا سيراميكي؛ ئه‌وا دبێژنێ حه‌شويا سپي كو ره‌نگێ وێ يێ سپييه ولسه‌ر دداني ديار ناكه‌ت ئه‌گه‌ر ژي بۆ هه‌موو ددانان بكار دهێت ب تايبه‌تي ددانێن پێشيێ چونكي ره‌نگێ وێ لسه‌ر دداني ديار ناكه‌ت، هه‌ر لدۆر قوناغا به‌ري ددان بهێته حه‌شوكرن كا پێتڤيه پدي بهێته به‌نج كرن يان نه ناڤهاتي گۆت، نه‌يا پێدڤيه هه‌موو ده‌ما پدي بهێته به‌نج كرن به‌ري حه‌شو كرنا دداني, به‌لكو دمينيته لدۆڤ جۆرێ حه‌شويێ ,ئه‌گه‌ر حه‌شويا ده‌ماري بيت؛ پێدڤيه پدي بهێته به‌نجكرن چونکي وه‌كي به‌ري نوكه مه ديار كري كو ئه‌ڤ جۆرێ حه‌شويێ رهێن دداني پێ دهێنه برين و کوشتن ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ دڤێت پدي بهێته به‌نجكرن داكو نۆشدار بكاريت كونترۆلێ لسه‌ر نه‌خوه‌شي بكه‌ت, لێ ئه‌گه‌ر به‌حسێ جۆرێن دي يێن حه‌شويان بكه‌ين ئه‌ڤه دمينيته لسه‌ر نه‌خوه‌شي كادێ چه‌ند شێت خوه لبه‌ر ئێشانێ گريت, هنده‌ك خوه لبه‌ر ئێشانا وي ناگرن و ئه‌و بخوه داخوازا دانانا به‌نجێ دكه‌ن. لدۆر قۆناغا كو ددان دهێته حه‌شوكرن ئانكو داگرتن وه‌ها دياركر، ئه‌ڤ چه‌نده دمينيته لسه‌ر نه‌خوه‌شي و ددانێ حه‌شوكري ئانكو داگرتي كا چه‌ندێ شكه‌ستي و بێ سه‌روبه‌ر بوويه و كا ددانێ وي يێ پاشيا ده‌ڤي يه يان يێ پێشيا ده‌ڤي يه, هه‌روه‌سا ب كيژان جۆرێ حه‌شويێ هاتيه حه‌شوكرن, ئه‌گه‌ر حه‌شو ژ جۆرێ دۆمدرێژ ددان هاتبيته داگرتن دڤێت "24" ساتان خوارنێ نه‌خوت, لێ ئه‌گه‌ر ب جۆرێ حه‌شويا سيراميكي هاتبيته داگرتن، درسته ئێكسه‌ر خوارنێ بخۆت, لێ داكو نه‌خوه‌ش ددانێن خوه پارێزيت ل سه‌ر پێدڤيه تشتێن ره‌ق نه‌خوه‌ت وپێ نه‌شكێنيت. لدۆر وان نه‌خۆشێن بۆ راستكرنا ددانێن خوه رادبن سه‌عيدي گۆت، تشته‌كێ سرۆشتييه چ نه‌خوه‌شي ژێ په‌يدانابن، بۆ راستكرن ورێك و پێككرن وجوانكرنا ددانێن خوه پێدڤييه چاڤدێرييه‌كا باش بكه‌ين ژبه‌ركو ماوه‌يێ چاره‌سه‌ريێ گه‌له‌كێ درێژه و دگه‌هيته "2-3" سالان يان ژي پتر, و ئه‌ڤ كه‌سه نه‌شێت وه‌كي كه‌سه‌كێ سرۆشتي ددانێن خوه بشوت ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ پێدڤيه چاڤدێرييه‌كا باشتر ل ددانێن خو بكه‌ت, وهه‌روه‌سا هنده‌ك فرچێن تايبه‌ت هه‌نه بۆ شووشتنا ددانان و دڤێت ددانێن خوه ب وان فرچێن تايبه‌ت بشووت داكو خوارن نه‌مينيته دناڤ وان ئاسنكان و ددانێن وي دا. |
0 Comments 
